Na jaką pomoc finansową od państwa może liczyć branża muzyczna?
Przyglądamy się programom antykryzysowym wprowadzonym przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, która mają wspomóc finansowo artystów. Na jakie świadczenia mogą liczyć twórcy? Zapytaliśmy o to Jędrzeja Niklewicza, adwokata, i Katarzynę Frątczak z kancelarii Łukomski Niklewicz Adwokacka Spółka Partnerska.
Koncerty to dla wielu artystów jedyne źródło dochodu, z którego wypłacane są także wynagrodzenia dla managerów i ekip technicznych: dźwiękowców, oświetleniowców i wielu innych osób pracujących przy koncertach. Dziś, z powodu epidemii, większość branży muzycznej została bez pracy, a tym samym – bez dochodów.
Ci, których trasy liczyły kilkadziesiąt, bądź kilkaset występów rocznie mieli szansę odłożyć sobie coś na tak zwaną czarną godzinę. Zdecydowaną większość rynku muzycznego stanowią jednak artyści, którzy w roku grają zaledwie kilkanaście koncertów. Te pozwalały im dociągnąć od przysłowiowego pierwszego do pierwszego, choć nierzadko musieli się oni wspierać dodatkową pracą. Na jaką pomoc mogą dziś liczyć od państwa?
Rząd cały czas pracuje nad projektami kolejnych tarcz antykryzysowych, mających pomóc przedsiębiorstwom przetrwać obecną sytuację. Jeden z takich programów dotyczy artystów i podmiotów zajmujących się szeroko pojętą działalnością kulturalną.
Audioriver Festival – fot. Artur AEN Nowicki
Program Kultura w sieci a artyści-muzycy
Ostatnio obserwujemy zjawisko jeszcze intensywniejszego przenoszenia się sektora kultury do Internetu. Program rządowy Kultura w sieci ma na celu wspomaganie tego typu działań i popularyzowania tytułowej kultury w sieci. Finansuje on takie przedsięwzięcia jak projekty z zakresu edukacji kulturalnej odbywające się online (webinaria, kursy e-learningowe), wydarzenia kulturowe udostępniane w sieci, wirtualne spacery po miejscach kultury, udostępnianie cyfrowych zasobów muzealnych oraz tworzenie aplikacji mobilnych i stron internetowych.
Zadaliśmy kilka pytań adwokatowi Jędrzejowi Niklewiczowi oraz Katarzynie Frątczak z kancelarii Łukomski Niklewicz na temat pomocy finansowej, na jaką, w czasie kryzysu wywołanego epidemią koronawirusa, mogą liczyć artyści od państwa. Zapytaliśmy ich między innymi o to, w jaki sposób z programu Kultura w sieci mogą korzystać muzycy.
Jakie przełożenie ma program Kultura w sieci konkretnie na muzyków, którzy działają w sieci na własną rękę? Bez managementów, umów, kontraktów, a udostępniane przez nich nagrania często są nadawane prosto z domu, przy użyciu najprostszych środków?
Przede wszystkim należy wskazać, że program Kultura w sieci składa się z dwóch elementów. Pierwszym jest program dotacyjny, zarządzany przez Narodowe Centrum Kultury, w którym o dotacje mogą ubiegać się przede wszystkim instytucje (samorządowe instytucje kultury, organizacje pozarządowe i fundacje, podmioty prowadzące działalność gospodarczą). Otrzymane środki mogą przeznaczać m.in. na organizację i udostępnianie wydarzeń on-line, czy tworzenie stron internetowych i aplikacji mobilnych. Teoretycznie jest też możliwe, żeby artyści wystąpili o dotację z NCK, ale muszą to zrobić w ramach jakiejś instytucji. Przykładowo za pośrednictwem klubu muzycznego, który działa w formie fundacji lub stowarzyszenia, albo który jest prowadzony przez przedsiębiorcę. Drugi element programu Kultura w sieci to program stypendialny, w którym o maksymalnie 6-miesięczne stypendia mogą aplikować twórcy, artyści, animatorzy kultury oraz edukatorzy. Teoretycznie do programu stypendialnego może przystąpić każdy artysta, w tym muzyk, który ze względu na epidemię, nie może rozpowszechniać swojej twórczości. Program Kultura w sieci ma za zadanie głównie wspomóc artystów, którzy nie mogą występować i zarabiać, ze względu na zamknięte instytucje kultury, w tym sale koncertowe i kluby. Rozpoznawalność muzyka, jego stopień profesjonalizmu, czy też zawarte umowy menadżerskie i kontrakty w naszej opinii nie mają znaczenia, ważny jest fakt, iż muzyk nie może występować publicznie. Wsparcie finansowe udzielane w ramach programu ma być pomocą w uruchomieniu np. strony internetowej czy opłaceniu serwisu streamingowego, a nie wyrównaniem utraconych zarobków, dlatego też wnioskujący nie musi wykazywać swoich zarobków, tylko koszty, które poniesie w związku z przeniesieniem działalności do sieci.
Trzeba natomiast pamiętać, że finansowana jest realizacja konkretnych zadań (zarówno w ramach stypendium, jak i dotacji), na podstawie zawieranych z Ministerstwem umów. Tym samym, sposób i celowość wydatkowania otrzymanych środków, a także fakt realizacji zadań, będą mogły podlegać kontroli. Należy również mieć na uwadze, że termin na składanie zarówno wniosków stypendialnych, jak i dotacyjnych, to 20 kwietnia. Czasu nie zostało wiele.
FEST Festival / Fot. Piotr Szewc / 175 BPM
Ile pieniędzy artyści mogą realnie otrzymać od państwa w ramach programów tarczy antykryzysowej?
Oprócz programy Kultura w sieci, Ministerstwo planuje wprowadzić również dodatkowe działania, które miałby zrekompensować straty finansowe w sektorze kultury, wywołane bezpośrednio epidemią koronawirusa. Strona kancelarii Łukomski Niklewicz podaje, że takie wsparcie będzie przysługiwać osobom fizycznym, prawnym oraz jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej, objętym mecenatem państwa (to znaczy, że podtrzymują i rozpowszechniają tradycje narodowe i państwowe, upowszechniają i promują twórczość artystyczną, czytelnictwo, tradycje regionalne i kultury ludowe oraz edukują kulturalnie społeczeństwo), którym wprowadzone obostrzenia uniemożliwiły wykonywanie działalności artystycznej.
Jaką realną kwotę mogą otrzymać artyści z programu Kultura w sieci? W zależności od rodzaju prowadzonej działalności można otrzymać maksymalnie 2490 zł netto miesięcznie w formie stypendium (kwota ta może osiągnąć maksymalną wartość 14 754,51 zł w przypadku innych, nie wprowadzonych jeszcze programów) lub maksymalnie 100% równowartości środków przeznaczonych na zmianę sposobu dystrybucji kultury w przypadku dotacji celowej, która dodatkowo może być przeznaczona jedynie na działania bieżące. Dodatkowo, na wsparcie programu Kultura w sieci mogą liczyć jedynie projekty, które nie są finansowane z innych źródeł publicznych.
Jakie to wszystko ma przełożenie konkretnie na branżę muzyczną? Artyści streamujący swoje koncerty w sieci mogą faktycznie ubiegać się o stypendium w ramach programu Kultura w sieci, ponieważ przenoszą oni swoją działalność do Internetu. Twórcy, którzy znajdują się w trudnej sytuacji materialnej mogą się również ubiegać o przyznanie jednorazowej pomocy socjalnej z Funduszu Promocji Kultury.
Ile dokładnie wynosi jednorazowa pomoc socjalna, o jaką mogą się ubiegać artyści i czy przysługuje ona każdemu artyście-muzykowi? Jakie musi spełniać on warunki, by móc otrzymać taką pomoc?
Niewątpliwie nie każdy artysta ma możliwość przeniesienia swojej twórczości do Internetu. Wielu twórców, szczególnie w sytuacji, gdy nie posiadają stabilnego etatu, może znaleźć się w trudnej sytuacji. Właśnie z myślą o nich powstał program jednorazowej pomocy socjalnej z Funduszu Promocji Kultury. Wysokość świadczeń o jaką mogą ubiegać się artyści w ramach FPK nie została dokładnie wskazana. Oznacza to, że odpowiednia komisja rozpatrująca wniosek sama decyduje o wysokości przyznawanej pomocy. Warunkiem ubiegania się o pomoc socjalną ze środków funduszu promocji kultury jest posiadanie wieloletniego i uznanego w środowisku dorobku artystycznego, a także udokumentowana trudna sytuacja zdrowotna lub socjalna. Podsumowując, to czy otrzyma się pomoc socjalną z FPK zależy od tego, jak komisja oceni wniosek, jednakże, co do zasady, każdy artysta-muzyk może taki wniosek złożyć.
Z kolei właściciele klubów mogą składać wnioski o dofinansowania, pożyczki i świadczenia dla małych przedsiębiorców, które w najlepszym wypadku wynieść nawet 90% pokrycia wynagrodzenia nie większego niż to, odpowiadające najniższej krajowej. Ci sami przedsiębiorcy muszą się jednak liczyć z tym, że w przypadku rozwiązania umowy dotyczącej organizacji wydarzenia kulturalnego, które to rozwiązanie ma swoją przyczynę w wybuchu epidemii, muszą w ciągu 180 dni zwrócić swoim klientom wszystkie środki, które od nich otrzymali.
Czy artyści mogą liczyć na jakiekolwiek inne działania ze strony rządu, które wesprą ich w kryzysowej sytuacji? Czy istnieją inne programy, mogące być pomocą w obecnej chwili?
Rząd podejmuje działania mające wspomóc wszystkich polskich przedsiębiorców. Z pomocy tej mogą skorzystać także przedsiębiorcy prowadzący kluby, sale koncertowe czy agencje bookingowe. Aktualnie świadczenia i ulgi oferowane w ramach tzw. tarczy antykryzysowej to dofinansowanie wynagrodzenia pracowników objętych przestojem ekonomicznym albo obniżonym wymiarem czasu pracy, dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowników zatrudnionych u mikroprzedsiębiorców, małych oraz średnich przedsiębiorców, zwolnienie z obowiązku opłacenia nieopłaconych należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, dofinansowanie części kosztów prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej, pożyczki dla mikroprzedsiębiorców, a także świadczenia postojowe. Różny jest ich zakres i cel, a także kryteria, które trzeba spełnić, żeby je otrzymać. Mogą z nich korzystać większe firmy, ale także osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą. Tych ostatnich nie brakuje zarówno wśród właścicieli klubów muzycznych, jak i samych muzyków czy aktorów. Niektóre świadczenia można uzyskać nawet nie posiadając statusu przedsiębiorcy. Tzw. świadczenie postojowe wypłacane jest także osobom wykonującym umowy zlecenia lub o świadczenia usług, które nie prowadzą działalności gospodarczej. Przykładowo, jeśli zostaną odwołane występy muzyka lub didżeja w klubie lub na weselu, to może wystąpić o wypłatę jednorazowego świadczenia w maksymalnej wysokości 2.080 zł.
Z pewnością można dostrzec, że programy pomocowe przygotowywane są w dużym pośpiechu. U osób, które chcą z nich skorzystać bardzo często pojawiają się wątpliwości co do interpretacji przepisów – zasad i warunków korzystania ze świadczeń. Na szczęście urzędy (ZUS, ministerstwa, powiatowe urzędy pracy) starają się wydawać wytyczne dotyczące składania wniosków. Powstaje też coraz więcej poradników przygotowywanych przez kancelarie prawne, publikowanych na ich stronach internetowych i w mediach społecznościowych.
Komu przysługują świadczenia dla artystów? Jakie warunki muszą spełnić?
Jeśli jesteście artystami i zastanawiacie się, czy programy tarczy antykryzysowej skierowane do sektora kultury obejmują również Was, zapytaliśmy przedstawicieli kancelarii Łukomski Niklewicz jakie warunki musicie spełnić, aby móc ubiegać się o świadczenia od państwa.
Czy artysta chcący ubiegać się o pomoc ze strony państwa musi spełniać określone warunki formalne, np. potwierdzić swoją działalność artystyczną na podstawie jakiejś oficjalnej umowy lub rejestracji?
Wymagania uczestnictwa w danym programie organizowanym przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego będą zróżnicowane w zależności od programu. W przypadku programu Kultura w sieci wnioskodawca musi we wniosku wskazać projekt, który ma zostać dofinansowany (w ramach dotacji lub stypendium). By uwiarygodnić wniosek konieczne może okazać się przedstawienie jakichś dowodów potwierdzających dotychczasową działalność artystyczną. Również wniosek o udzielenie pomocy socjalnej wymaga przedstawiania co najmniej informacji na temat dotychczasowej działalności artystycznej wnioskodawcy. Nie można również wykluczyć, iż ktoś z Ministerstwa lub innej wyznaczonej instytucji, zadzwoni do wnioskodawcy w celu uzyskania dodatkowych informacji. Pamiętać przy tym należy, iż wnioski lepiej uzasadnione i udokumentowane mają większe szanse na pozytywne przejście selekcji – w przypadku dotacji celowych z programu Kultura w sieci jednym z elementów oceny jest dotychczasowe doświadczenie wnioskodawcy oraz przebieg jego wcześniejszej współpracy z NCK.
W ramach tarczy antykryzysowej przedsiębiorcy zostali również zwolnieni z obowiązku odprowadzania tantiem takim organizacjom jak ZAiKS czy STOART z tytułu korzystania z utworów. To z kolei odbije się oczywiście na wynagrodzeniach artystów. Okazuje się więc, że w przypadku wprowadzanych przez rząd programów pomocy podmiotom działającym na rzecz kultury – każdy kij ma dwa końce.
Czy są jeszcze inne obowiązki związane z udzieloną pomocą?
Zakres obowiązków beneficjenta stypendium czy dotacji celowej określać będą umowy zawarte z NCK oraz regulamin danego programu. Odnosząc się w tym miejscu do programu Kultura w sieci można wskazać choćby na obowiązek bezpłatnego udostępniania utworów objętych dofinansowaniem w sieci przez okres trwania projektu i 6 miesięcy po jego zakończeniu. Analogiczna sytuacja dotyczy również utworów objętych programem stypendialnym. Warto śledzić na bieżąco dokumenty określające warunki programów, gdyż mogą one ulec zmianie (jak choćby w zakresie wskazanym powyżej).
Wszystkie przepisy co do tego jakie zapomogi mogą otrzymać artyści i ile będą one wynosiły są dodatkowo dość niejasne. Pozycja artystów w polskim prawie w ogólnie nie jest klarownie określona, w związku z czym ich sytuacja jest obecnie wyjątkowo trudna. Pozostaje jedynie mieć nadzieję, że podmioty zajmujące się kulturą przetrwają kryzys i jak najszybciej będziemy mogli spotkać się na koncertach i imprezach w naszych ulubionych miejscach.
Polska branża kulturalno-rozrywkowa zagrożona #razemtańczymyrazemwalczymy
Redakcja Muno.pl w imieniu swoim oraz przedstawicieli i przedstawicielek polskiej branży kulturalno-rozrywkowej wystosowała petycję do polskiego rządu ws. rządowego wsparcia branży kulturalno-rozrywkowej.
Petycja ws. rządowego wsparcia branży kulturalno-rozrywkowej
#razemtańczymyrazemwalczymy
Fot. Zofia Paśnik
